یکی از عوامل شایع دروغ گفتن ،خجالت بیجا یا همان تعارف است
در روایتی آمده است که بنت عمیس می گوید:
در شب زفاف عایشه حاضر بودم سوگند به خداى که در آن شب هیچ طعام ولیمهاى نبود، جز قدحى از شیر، که رسول خداى صلّى اللّه علیه و آله از آن مقدارى بنوشید، و به عایشه داد و او شرم مىداشت که آن کاسه را بگیرد. من گفتم: دست پیغمبر را رد مکن. پس به شرم تمام عایشه آن کاسه بگرفت و اندک بیاشامید، پس پیغمبر فرمود: از آن کاسه به من بدهد، عرض کردم: میل ندارم
فرمود: گرسنگی را با دروغ جمع می کنی؟
عرض کردم: اگر یکى از ما را رغبتى باشد و پنهان دارند آیا آن را دروغ شمرند فرمود:
انّ الکذب یکتب کذبا، حتّى تکتب الکذیبه. یعنى: دروغ را دروغ نویسند، چندانکه دروغهاى اندک را نیز دروغ اندک رقم کنند.
منبع : ناسخ التواریخ، سپهر، جلد ۲، صفحه ۶۴۸ ، زفاف رسول خدا صلى الله علیه و آله با عایشه
به عنوان مثال :
در مجلسی برایمان چایی آورده اند . هنگام جمع کردن استکانها از ما میپرسند،چایی میل دارید و ما میگوییم نه؛ میل ندارم . در حالی که میل داریم
و یا در مهمانی هنگام رفتن به ما می گویند:امشب بمانید و ما می گوییم نه کار داریم . در حالی که کار نداریم
و
.
.
.
البته بسیار راحت است که هم تعارف کنیم و هم دروغ نگوییم مانند
در مثال اول که گفتند چایی میل دارید بگوییم: ممنون صرف شد
و یا در مثال دوم که گفتند :شب بمانید بگوییم، نه به اندازه کافی زحمت داده ایم
نکته اینجاست که کلمه ی معادل زیاد است ؛ چرا ما از همه جا دروغش را انتخاب کنیم
داستان:
مادر یکی از نمایندگان مجلس از دنیا می رود و دفتر یکی از مراجع پیام تسلیتی به این عنوان آماده می کند
“جناب دکتر ….خبر ارتحال مادر شما به آیت الله العظمی ……رسید ؛ ایشان با تمام وجود ناراحت شدند و…”
این پیام را به آن مرجع برای تایید نشان می دهند . مرجع تقلید می گوید من با تمام وجود ناراحت نشدم؛این را عوض کنید.
پیام را تصحیح می کنند و می نویسند:
“جناب دکتر ….خبر ارتحال مادر شما به آیت الله العظمی ……رسید ؛ ایشان بسیار ناراحت شدند و…”
برای دومین بار این پیام را به آن مرجع نشان می دهند . مرجع تقلید می گوید من بسیار ناراحت نشدم؛این را عوض کنید.
دفتر آن مرجع سومین پیام را اینگونه می نویسند:
“جناب دکتر ….خبر ارتحال مادر شما به آیت الله العظمی ……رسید ؛ ایشان ناراحت شدند و…”
برای سومین بار این پیام را به آن مرجع نشان می دهند . مرجع تقلید می گوید راستش من ناراحت هم نشدم؛این پیر زن سالهاست در جا افتاده و الان ناراحتی ندارد
رئیس دفتر می گوید پس چه بنویسیم ؟ نمی شود که نوشت:
“جناب دکتر ….خبر ارتحال مادر شما به آیت الله العظمی ……رسید ؛ ایشان خوشحال شدند و…”
آن مرجع می فرماید چرا اینها را بنویسید! ؛ بنویسید:
“جناب دکتر ….خبر ارتحال مادر شما به آیت الله العظمی ……رسید ؛ ایشان برای علو درجات مادرتان دعا کردند”
نکته اینجاست که گاه با تغییر کلمه ای دیگر دروغ نگفته ایم
منبرک صحبتهاي كوتاه
