تاریخ کشته شدن خلیفه دوم در منابع معتبر تاریخی

(به بهانه ۹ ربیع الاول)

روز نهم ربیع الاول در فرهنگ عوام شیعه، به روز کشته شدن خلیفه دوم شهرت یافته است. آنها این امر را مسلّم می دانند که در چنین روزی خلیفه دوم به دست مردی ایرانی به نام ابولؤلؤ مجروح و مقتول می گردد.

اما به نوشته منابع تاریخی عمر بن خطاب خلیفه دوم در روز بیست و سوم ذو الحجه سال ۲۳ هجری توسط فیروز (یا پیروز) ملقب به «ابو لؤلؤ» غلام مغیره بن شعبه مجروح شد و سه روز بعد کشته شد.

برخی از منابع معتبری که قتل عمر بن خطاب را در ماه ذو الحجه ذکر کرده اند،[از ۲۲ تا آخر ذی الحجه] این کتب هستند:

    مرُوج الذَهب، علی بن حسین مسعودی(متوفی ۳۴۶)، ج ۲، ص۱۳۵۲

    تاریخ یعقوبی، یعقوبی(متوفی ۲۸۴)، ج ۲، ص۱۵۹

    تاریخ مدینه، ابن شَبه نمیری(متوفی ۲۶۲)، ج ۳، ص۸۹۵ و ۹۴۳

    تاریخ خلیفه بن خیاط، خلیفه بن خیاط عصفری(متوفی ۲۴۰)، ص۱۰۹

    أخبار الطوال، ابوحنیفه دینوری(متوفی ۲۸۲)، ص۱۳۹

    تاریخ کبیر، بخاری(متوفی ۲۵۶)، ج ۶، ص۱۳۸

    المصنف، ابن أبی شیبه کوفی(متوفی ۲۳۵)، ج ۸، ص۴۱

    تاریخ طبری، طبری(متوفی ۳۱۰)، ج ۳، ص۲۶۵

    المعارف، ابن قُتَیبه دینَوری (متوفی ۲۷۶)، ص۱۸۳

    فتوح، أحمد بن أعثم کوفی(متوفی ۳۱۴)، ج ۲، ص۲۳۲۹

    موطأ، مالک بن انس (متوفی ۱۷۹)، ج ۲، ص۸۲۴

    الآحاد والمثانی، ضحاک(متوفی ۲۸۷)، ج ۱، ص۱۰۲

    المصنف، عبدالرزاق صنعانی(متوفی ۲۱۱)، ج ۱۱، ص۳۱۵

    مسند احمد، احمد بن حنبل(متوفی ۲۴۱)، ج ۱، ص۵۵

    طبقات الکبری، محمد بن سعد(متوفی ۲۳۰)، ج ۳، ص۳۶۴

    أنساب الأشراف، بلاذری (متوفی ۲۷۹)، ج ۱۰، ص۴۳۹

    المحبر، محمد بن حبیب هاشمی بغدادی(متوفی ۲۴۵)، ص۱۴

    الثقات، ابن حبان(متوفی ۳۵۴)، ج ۲، ص۲۳۸

    مسند ابن جعد، علی بن جعد بن عبید(متوفی ۲۳۰)، ص۱۹۵

    التنبیه والإشراف، علی بن حسین مسعودی(متوفی ۳۴۵)، ص۲۵۰

    استیعاب، ابن عبد البِرّ(متوفی ۴۶۳)، ج ۳، ص۱۱۵۲

    المعجم الکبیر، طبرانی(متوفی ۳۶۰)، ج ۱، ص۷۰

    مستدرک، حاکم نیشاپوری (متوفی ۴۰۵)، ج ۳، ص۹۲

    التعدیل والتجریح، سلیمان بن خلف باجی(متوفی ۴۷۴)، ج ۳، ص۱۰۵۴

    سنن کبری، بیهقی(متوفی ۴۵۸)، ج ۸، ص۱۵۰

    البدء و التاریخ، مطهر بن طاهر مقدسی (متوفی ۵۰۷)، ج ۵، ص۱۹۱

    تاریخ مدینۀ دمشق، ابن عساکر(متوفی ۵۷۱)، ج ۴۴، ص۱۴

    صفوه الصفوه، ابن جوزی(متوفی ۵۹۷)، ج ۱، ص۲۹۱

    الإنباء، ابن عمرانی (متوفی ۵۸۰)، ص۴۸

    اُسدالغابه، ابن اثیر(متوفی ۶۳۰)، ج ۴، ص۷۷

    شرح نهج البلاغه ابن ابی الحدید(متوفی ۶۵۶)، ج ۱۲، ص۱۸

در مقابل، منبع تاریخی معتبری که به کشته‌شدن عمر بن خطاب در ماه ربیع الاول اشاره داشته باشد، یافت نگردید. [کتبی که قتل خلیفه دوم را در نهم ربیع می داند از قرن ششم عقب تر نمی رود و آنچه امروزه موجود است مربوط به قرن هفتم و هشتم است.]

تاریخ اولین انتشار : ۱۳۹۴/۰۹/۲۹